Làm việc với báo cáo tài chính chứng khoán, bạn có thể bắt gặp giá như 102.04 hoặc 1.02 trong các file cũ. Con số này không phải là 102,04 đô-la như bạn nghĩ. Đây là ký hiệu phân số nghĩa là 102 và 4/32 đô-la, tương đương 102,125 đô-la thập phân. Hệ thống này gây nhầm lẫn lớn khi tính toán hoặc so sánh giá.
Nguồn gốc của phân số trong giá chứng khoán
Sàn chứng khoán New York ra đời năm 1792 với Hiệp định Buttonwood. Các nhà môi giới đầu tiên lấy mô hình từ thị trường châu Âu, đặc biệt là hệ thống của Tây Ban Nha. Đồng đô-la Mỹ ban đầu dựa trên giá trị của đồng real Tây Ban Nha, được chia thành 8 phần bằng nhau (gọi là “pieces of eight”).
Vì đồng tiền thông dụng lúc đó chia làm 8, giá chứng khoán cũng sử dụng đơn vị 1/8 đô-la làm bước nhảy nhỏ nhất. Một cổ phiếu có thể giao dịch ở mức 20, 20-1/8 (tức 20,125), 20-1/4 (20,25) nhưng không thể có giá 20,10 hoặc 20,15.
Sự phát triển của hệ thống phân số:
- 1792-1997: Sử dụng phân số 1/8 (bước nhảy 0,125 đô-la)
- 1997-2000: Chuyển sang 1/16 để giảm spread xuống 0,0625 đô-la
- 2000-nay: Chính thức chuyển sang hệ thập phân với bước nhảy 0,01 đô-la
Hệ thống phân số tồn tại hơn 200 năm trên thị trường chứng khoán Mỹ cho đến khi Quốc hội thông qua “Common Cents Stock Pricing Act” năm 1997.
Tại sao phân số gây vấn đề trong tính toán
Giả sử bạn cần tính giá trị danh mục chứng khoán từ báo cáo năm 1995. File Excel hiển thị giá 45.06 cho một cổ phiếu. Nếu bạn nhân trực tiếp 45,06 với số lượng cổ phiếu, kết quả sẽ sai.
Lý do là 45.06 không phải 45,06 đô-la mà là 45 và 6/16 đô-la, tương đương 45,375 đô-la. Sự khác biệt này có thể gây sai lệch hàng nghìn đô-la khi tính danh mục lớn.
Vấn đề cụ thể:
- Con người đọc 1.02 là một phẩy không hai
- Máy tính hiểu 1.02 là một và hai phần mười sáu (1,125)
- Không thể cộng trừ trực tiếp với số thập phân
- Khó so sánh và sắp xếp giá
Các trái phiếu chính phủ Mỹ vẫn sử dụng phân số 1/32 và thậm chí 1/64 cho đến ngày nay. Khi phân tích dữ liệu lịch sử hoặc làm việc với thị trường trái phiếu, việc chuyển đổi chính xác giữa hai hệ thống là bắt buộc.
Hàm DOLLARDE chuyển đổi phân số sang thập phân
Hàm DOLLARDE thuộc nhóm hàm tài chính trong Excel, được thiết kế riêng để giải quyết vấn đề chuyển đổi này. Hàm nhận giá trị dạng phân số đặc biệt và trả về giá trị thập phân chuẩn.
Cú pháp:
=DOLLARDE(fractional_dollar, fraction)Tham số:
- fractional_dollar: Giá trị số có phần nguyên và phần phân số. Phần thập phân thể hiện tử số của phân số (0,04 nghĩa là 4, 0,15 nghĩa là 15)
- fraction: Mẫu số của phân số (8, 16, 32, v.v.)
Điểm quan trọng là phần sau dấu phẩy trong fractional_dollar không phải số thập phân thông thường. Nếu giá là “1 và 2/16”, bạn nhập 1.02 trong đó .02 đại diện cho tử số 2, và fraction là 16.
Chuyển đổi giá cổ phiếu cũ
Giả sử bạn có bảng giá cổ phiếu từ năm 1998 với giá niêm yết theo phân số 1/16. Một cổ phiếu có giá 45 và 6/16 đô-la được ghi là 45.06 trong file.
Cách chuyển đổi:
- Đặt giá gốc vào ô A2: 45.06
- Tại ô B2, nhập công thức:
=DOLLARDE(A2, 16) - Kết quả là 45,375 đô-la
Nếu bạn có danh sách dài, copy công thức xuống các hàng. Hàm tự động tính cho từng giá. Với 1.000 cổ phiếu có giá phân số, việc chuyển đổi mất 5 giây thay vì 30 phút tính thủ công.
Ví dụ thực tế với nhiều mẫu số:
| Giá gốc (phân số) | Mẫu số | Công thức | Kết quả thập phân |
|---|---|---|---|
| 1.02 | 16 | =DOLLARDE(1.02, 16) | 1,125 |
| 10.04 | 8 | =DOLLARDE(10.04, 8) | 10,5 |
| 45.06 | 16 | =DOLLARDE(45.06, 16) | 45,375 |
Lưu ý rằng cùng một giá gốc 1.02 sẽ cho kết quả khác nhau tùy mẫu số. Với mẫu 8, kết quả là 1,25 (1 và 2/8). Với mẫu 16, kết quả là 1,125 (1 và 2/16). Bạn phải biết chính xác mẫu số được sử dụng trong báo cáo gốc.
Xử lý giá trái phiếu chính phủ
Trái phiếu chính phủ Mỹ (Treasury bonds) vẫn sử dụng hệ thống phân số 1/32 cho đến ngày nay. Giá 99.16 nghĩa là 99 và 16/32 đô-la, tương đương 99,50 đô-la.
Quy trình chuyển đổi:
- Đặt giá trái phiếu vào ô A2: 99.16
- Tại ô B2:
=DOLLARDE(A2, 32) - Kết quả: 99,50
Với trái phiếu có giá chính xác hơn, thị trường sử dụng 1/64 hoặc thậm chí 1/128. Một giá như 99.165 (trong hệ 32nds có thêm dấu cộng nửa) thực chất là 99 và 16,5/32.
Để xử lý phân số phức tạp:
- Nếu có dấu cộng (+) sau số, thêm 0,5 vào phần phân số
- Ví dụ: 99-16+ là 99.165 với mẫu 32
- Công thức:
=DOLLARDE(99.165, 32)cho kết quả 99,515625
Điều này đặc biệt quan trọng khi tính lợi suất hoặc so sánh giá giữa các kỳ hạn khác nhau. Sai một nửa thirty-second có thể gây chênh lệch hàng nghìn đô-la trên danh mục lớn.
Phân biệt DOLLARDE và DOLLARFR
Excel có hai hàm ngược chiều nhau cho việc chuyển đổi giá. Hiểu đúng sẽ tránh nhầm lẫn khi làm việc với cả hai hệ thống.
DOLLARDE – Phân số sang thập phân:
- Input: 1.02 (nghĩa là 1 và 2/16)
- Output: 1,125 (số thập phân chuẩn)
- Dùng khi: Chuyển dữ liệu cũ sang định dạng hiện đại
DOLLARFR – Thập phân sang phân số:
- Input: 1,125 (số thập phân chuẩn)
- Output: 1.02 (nghĩa là 1 và 2/16)
- Dùng khi: Cần hiển thị giá theo quy ước truyền thống
Ví dụ so sánh:
=DOLLARDE(1.02, 16) → Kết quả: 1,125
=DOLLARFR(1.125, 16) → Kết quả: 1.02Nếu bạn làm việc với thị trường trái phiếu yêu cầu báo cáo theo phân số 32nds, sử dụng DOLLARFR để chuyển giá thập phân từ hệ thống giao dịch sang định dạng báo cáo. Ngược lại, khi phân tích dữ liệu từ báo cáo truyền thống, dùng DOLLARDE để có số liệu tính toán chính xác.
Lỗi thường gặp và cách khắc phục
Lỗi số DIV/0: Xuất hiện khi mẫu số bằng 0 hoặc nằm trong khoảng 0 đến 1. Nguyên nhân thường là nhập nhầm mẫu số dạng thập phân.
Sai: =DOLLARDE(1.02, 0.5) → Lỗi DIV/0
Đúng: =DOLLARDE(1.02, 16) → Kết quả: 1,125
Lỗi số NUM: Xảy ra khi mẫu số nhỏ hơn 0. Kiểm tra lại giá trị trong ô tham chiếu hoặc công thức lồng nhau có thể tạo ra số âm.
Kết quả sai do nhầm mẫu số: Nếu không biết chính xác mẫu số, kết quả sẽ hoàn toàn sai. Giá 1.04 với mẫu 8 cho 1,50 nhưng với mẫu 16 chỉ cho 1,25. Luôn kiểm tra tài liệu gốc hoặc metadata của file để xác định mẫu số chính xác.
Phần phân số vượt quá mẫu số: Nếu fractional_dollar có phần thập phân lớn hơn mẫu số (ví dụ 1.20 với mẫu 16), Excel vẫn tính nhưng kết quả không hợp lý. Điều này thường do lỗi nhập liệu. Với mẫu 16, phần thập phân hợp lệ chỉ từ .01 đến .15.
Mẹo kiểm tra nhanh: Sau khi chuyển đổi, kiểm tra một vài giá thủ công. Ví dụ: 1.08 với mẫu 16 phải là 1,50 (vì 8/16 = 0,5). Nếu kết quả khác, có thể bạn đang dùng sai hàm hoặc sai mẫu số.
Kết luận
Hàm DOLLARDE giải quyết vấn đề lịch sử của hệ thống giá phân số còn tồn tại trong tài chính. Hàm có sẵn từ Excel 2007 trở đi và không cần cài thêm Analysis ToolPak trong các phiên bản mới. Nếu làm việc với dữ liệu chứng khoán trước năm 2000 hoặc thị trường trái phiếu hiện tại, hàm này giúp chuyển đổi chính xác trong vài giây thay vì tính toán thủ công dễ sai sót.
